کارشکنی ها برای عدم خودکفایی در تولید تخم ماهی قزل آلا/ خطر بیوتروریسم در محصول وارداتی جدی است!

 گروه صنعت پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، کاهش و قطع وابستگی کشور به واردات و تولید تخم اصلاح شده ماهی قزل‌آلایکی از اولویتهای اصلی سازمان شیلات ایران محسوب می شود که در این راستا طی دو سال اخیر با هماهنگی و پیگیری این سازمان تعدادی از مراکز تکثیر داخلی متعلق به بخش غیردولتی نسبت به مولدسازی ۱۳۱ هزار و  ۶۰۰ قطعه اقدام کرده‌اند به همین دلیل پیش بینی می‌شود در سال جاری ۲۵۰ میلیون تخم چشم زده ماهی قزل آلا در کشور تولید شود.

به تخم لقاح یافته ماهی که به رشد کافی برای انجام جابجایی رسیده است تخم چشم زده میگویند و به این خاطر به این اسم معروف شده که چشمان ماهی درون تخم تشکیل شده و قابل رویت است.

*میزان نیاز کشور به وردات تخم چشم زده چقدر است؟

طی چند سال گذشته طبق آمارهای رسمی ایران با تولید ۱۵۰ هزار تن ماهی قزل آلا، رتبه اول را بین تولید کنندگان قزل آلا در آبهای شیرین کسب کرد.

اگر به این آمار استناد کنیم و بنا را بر این بگذاریم که از مرحله تخم چشم زده تا وزن بازاری ۵۰۰ گرم (۰.۵ کیلو) ۷۰% بازماندگی داشته باشیم، حدودا به تعداد ۴۵۰ میلیون قطعه تخم چشم زده نیازمندیم که در مزارع پرورش رشد کرده و به وزن مورد نظر برسد.

البته از این موضوع را نباید از یاد برد که اکنون وزن متوسط تولید ماهی قزل آلا در مزارع یک کیلو است. حال اگر کل این تخم چشم زده در مراکز تفریخ (اماکنی که ماهی مولد ندارند و تخم چشم زده می آورند و تبدیل به بچه ماهی میکنند و می فروشند) و مزارع پرورش وارد شود و به وزن بازاری فعلی یعنی یک کیلو برسد، جمع تولید قزل آلا در ایران به ۳۰۰ هزار تن در سال خواهد رسید.

مبلغ واردات این محصول به کشور سالانه چقدر است؟

طبق آمارهای رسمی سالیانه بین ۳۵۰ تا ۴۵۰ میلیون تخم از چند کشور بصورت رسمی و قانونی وارد کشور می شود که این تعداد متاسفانه هیچ همخوانی با تولید نهایی کشورمان ندارد.

اما خبرها حاکی است ۶۰۰ میلیون تخم چشم زده وارد مراکز تفریخ و مزارع تولید می شود.

حالا اگر میزان بازماندگی را ۵۰% درنظر بگیریم و وزن متوسط پروار و بازار پسند را هم همان ۵۰۰ گرم (۰.۵ کیلو) حساب کنیم  چیزی حدود ۱۵۰ هزار تن قزل آلا باید در ایران تولید شود که متاسفانه آمار سال گذشته حاکی از این است که تولید قزل آلا در ایران کمتر از ۱۰۰ هزار تن بوده است.

چرا با وجود داشتن ۱۶۰ مرکز تولید تخم چشم زده ماهی قزل‌آلا واردات این محصول صورت می‌گیرد؟

نبی الله خون میرزایی،  رئیس سازمان شیلات ایران دراین باره می گوید: «انتقادات مربوط به این امر روندی ۱۵ ساله دارد و مربوط به چند ماه اخیر فعالیت بنده در سازمان شیلات ایران نیست؛ همچنین باید توجه داشت که مسئولیت انتقال بیماری‌ها در حوزه مسئولیت‌های سازمان دامپزشکی است و موسسه تحقیقات شیلات نیز در این زمینه مسئولیت دارد و تنها بخشی از مسئولیت مربوط به عدم تولید کمی و کیفی تخم چشم زده ماهی قزل آلا مربوط به سازمان شیلات ایران است.»

وی ادامه می دهد: «از گذشته ایجاد مراکز تخم ماهی قزل آلا در دستور کار بوده است و در حال حاضر یک مرکز در مازندران داریم که ۲۰ میلیون قطعه تولید می کند و یک مرکز در لرستان داریم و همچنین مرکز بزرگ دیگری در مازندران در حال احداث است و در مجموع ۳۰ مرکز تولید تخم این ماهی را داریم که ۱۵۰ میلیون قطعه تولید می‌کنند».

خون میرزایی اضافه می کند: «میزان مصرف تخم ماهی چشم زده قزل‌آلا در کشورمان ۵۰۰ میلیون قطعه است که ما در داخل کشورمان جدا از بحث کیفی تنها ۱۵۰ میلیون قطعه تولید می‌کنیم و مجبور هستیم مابقی آن را از طریق واردات تامین کنیم.»

بیوتروریسم در تخم چشم زده ماهی قزل آلا مشهود است

باقر باقری الموتی، کارشناس صنعت شیلات در گفت و گو با رادار اقتصاد گفت: با ورود تخم چشم زده ماهی قزل آلا از کشورهای اروپایی به ایران در سال ۱۳۸۳ بیماری جدیدی در استخرهای پرورش ماهی قزل آلا پدید آمد که خسارات جبران ناپذیری را به صنعت شیلات وارد کرد.

وی افزود: متاسفانه در چند سال گذشته واردات این محصول با رشد ۳ برابری نسبت به سالیان گذشته روبرو بوده است به همین منظور بیماری خونریزی پوزه آبزیان در استخرها پدیدار شد و به همین دلیل تنها نزدیک به ۳۵ درصد از تخم ماهی ها وارداتی به ماهی پروار تبدیل شدند که این امر حاکی از ضریب بازماندگی کم تخم های ماهی وارداتی است.

این کارشناس صنعت شیلات در ادامه یادآور شد: این بیماری در عرض ۲ روز تلفات زیادی بر جای می گذارد چون ویروسی است و باید انتظار داشت که با واردات گسترده آن تمامی مزارع پروار و تولید ماهی قزل آلا رو به ورشکستگی بروند کما این که این وضعیت هم اکنون برای ۷۰ درصد این مزارع به وقوع پیوسته است.

باقری الموتی در ادامه با انتقاد از سازمان شیلات به دلیل عدم حمایت از تولید تخم چشم زده در داخل کشور گفت: متاسفانه دولت تا همین اواخر به این محصول ارز ۴۲۰۰ تومانی اختصاص می داد و سازمان شیلات نیز برای تحقق این امر قدم اساسی برنداشته و هر سال وعده ۵ سال آینده را می دهد چون رانت های وارداتی زیادی در این سازمان وجود دارد.

وی افزود: سازمان شیلات طی سالهای گذشته به میزان زیادی مبادرت به پروانه دهی برداشت از سفره‌های زیرزمینی به استخرهای دومنظوره کشاورزی(به صورت همزمان) داده است تا تولید آبزیان بیشتر شود این در حالی است که برداشت از این منابع باید برای محصولات استراتژیک باشد.

این کارشناس صنعت شیلات با بیان این که تخم چشم زده ایرانی تنها ۱۰ درصد تلفات دارد، گفت: از هر سه قطعه تخم چشم زده وارداتی ماهی قزل آلا یک قطعه باقی می‌ماندبا این حال اتحادیه ماهیان سردآبی با تاسیس شرکت "آسان ماهی" خود به صورت عمده به واردات نمونه خارجی می‌پردازد.

باقری الموتی اظهار کرد: اصلاح نژاد ماهی قزل آلا پروژه‌ای زمانبر و هزینه‌بر است که باید از همان سال ۸۳ صورت می‌گرفت که این اتفاق هنوز به آمالی برای تولیدکنندگان تبدیل شده است؛ از طرف دیگر دو اتحادیه هم نام این امر را پیگیری می‌کند که یکی(اتحادیه ماهیان سردآبی کشور) به فکر استفاده از رانت دولتی واردات تخم چشم زده و دیگری ( مدیرعامل اتحادیه سراسری شرکت‌های تعاونی‌های ماهیان سردآبی کشور) به فکر بومی سازی آن است.

وی تصریح کرد: در برهه ای که تولیدکنندگان داخلی به شدت با مشکل تامین غذای آبزیان روبرو بودند اتحادیه ماهیان سردآبی کشور با فشار سه هفته‌ای به نمایندگان مجلس در صدد صادرات غذای ماهی بودند با این حال معتقدم که یکباره نباید واردات تخم چشم زده ماهی قزل آلا قطع شود بلکه با نظارت و سازماندهی و با توجه به شیوه نامه‌های سازمان شیلات سال به سال از واردات کاست و خودکفا شد.

این کارشناس صنعت شیلات اظهار کرد: اختصاص ارز به واردات تخم چشم زده اشتباه بوده و باید ارز در اختیار همه و نه عده‌ای خاص از تولیدکنندگان قرار گیرد و دستگاه‌های نظارتی باید دقت عمل بیشتری داشته باشند تا تولید کنندگان بتوانند به اصلاح نژاد ماهی قزل آلا که حداکثر ۳ سال طول می‌کشد، بپردازند.

باقری الموتی در پایان می‌گوید: از طرف دیگر با توجه به تحریم‌ها بهترین زمان امسال و سال گذشته بود تا بخش خصوصی این هدف را متحقق کند چون ایران با مشکل تامین ارز مواجه است.

بومی سازی تخم چشم زده تنها ۴ سال زمان می برد

عمار صالحی فارسانی، عضو هیئت مدیره اتحادیه سراسری شرکت‌های تعاونی‌های ماهیان سردآبی کشور و مدیرعامل شرکت آبزی اکثیر کوثر در خصوص عدم خودکفایی کشور در تولید تخم چشم زده ماهی قزل آلا می گوید: بیماری ماهی قزل آلا از واردات تخم چشم زده به استخرها سرایت کرد.

وی افزود: تا دهه ۸۰ تولید تخم چشم زده داخلی کفاف پروار را می داد ولی در سال ۸۳ با کم شدن سرعت رشد(برخلاف مقاومت بالای آن نسبت به بیماری ها)، سازمان شیلات به جای حمایت از بخش خصوصی اقدام به واردات این محصول از کشورهای همچون دانمارک، نروژ، ایتالیا، اسپانیا، فرانسه(چندین شرکت) کرد.

این مقام صنفی تشریح کرد: تا سال ۹۷ تاییده بهداشتی برای واردات تخم چشم زده صورت نمی گرفت به همین دلیل تولید ماهی قزل آلا در کشور با بروز ۳ بیماری VHS ، IHN و ITM روبرو شد که دو بیماری (IHN و ITM) مراکز تکثیر کشور را نابود کرد با این حال هنوز ماهی پروار شده اثری از این بیماری ها نبود و در سال ۹۲ با شیوع VHS باقی مانده مزارع تکثیر از بین رفت.

صالحی فارسانی با بیان این که این محصول عمدتا از اروپا و آمریکا وارد می شد، گفت: با حذف ایران از این بازار کشورهای دیگر جای ایران را گرفتند چون ۸۰۰ هزار تن ماهی قزل آلا در جهان تولید می شود که سهم ایران ۱۰۰ هزار تن است ولی شرکتآکوالند فرانسو در خاک این کشور ۴۰۰ میلیون قطعه و در اسپانیا نیز ۲۰۰ میلیون قطعه تخم چشم زده تولید می کند پس نیاز به بازارهای مصرفی دارد کشوری مثل ایران اگر بخواهد در این زمینه مستقل شود طبیعتا بازار فروشی برای شرکت فرانسوی باقی نمی ماند پس لازم است اقداماتی انجام دهد.

وی افزود: با شیوع بیماری و تغییر مدیریتی در سازمان دامپزشکی این سازمان واردات را منوط به تاییده بهداشتی شرکت صادر کننده و دامپزشکی کشورهای مبدا کرد ولی این امر به مثابه نوش دارو پس از مرگ سهراب بود چون در سال ۳۰۰ میلیون تخم چشم زده به ارزش بیش از ۵ و نیم میلیون دلار وارد کشور می شود.

این مقام صنفی با تاکید بر بیوتروریستی بودن واردات تخم چشم زده اظهار کرد: در زمینه تخم چشم زده ۸۵ درصد به واردات نیازمندیم و چون تاییدههای بهداشتی شرکت مبدا نمی داده باید به صراحت بگویم این امر بودار بوده است، بنابراین لازم است سازمان شیلات به جای اختصاص ارز به واردکنندگان این محصول از تولید داخلی حمایت و به تولیدکنندگان داخلی برای افزایش کیفیت محصولشان کمک کند.

صالحی فارسانی تشریح کرد: چون برخی نمایندگی ها شرکت های اروپایی در ایران به واردات تخم چشم زده می پردازند بنابراین اختصاص ارز به آنها تشویق کردن این شرکتها به واردات، افزایش اشتغالزایی در خارج می باشد به همین دلیل تولیدکننده داخلی توان رقابت با خارجی ها را ندارد، از طرف دیگر ارز ۴۲۰۰ برای ارزانی تخم چشم زده اختصاص داده شد.

وی افزود: تامین تخم چشم زده تنها ۳ درصد هزینه تمام شده تولید ماهی قزل آلا را در بر می گیرد بنابراین به جای اختصاص ارز به واردات تخم چشم زده باید آن را به غذای(سویا، گندم، پودر ماهی) ماهی اختصاص می داد، حتی سازمان شیلات باعث شد تا تولیدکنندگان پودر ماهی را صادر کرده و کشتی های چینی را برای این امر در خلیج فارس آزاد گذاشت تا فانوس ماهیان که از آنان پودرماهی بدست می آید، توسط چینی ها جارو شوند.

این مقام صنفی در ادامه یادآور شد: پودر ماهی بدست آمده از فانوس ماهیان با ارز آزاد صادر شد این در حالی است که در داخل قیمت پودر ماهی کیلکا از ۶ به ۲۸ هزار تومان و پودر ماهی جنوب از ۴ به ۱۸ هزار تومان رسید، با این حال پودر ماهی ۳۰ درصد هزینه غذای ماهی را به خود اختصاص می دهد ضمن این که خود غذا ۶۰ الی ۸۰ درصد هزینه را در بر می گرفت به همین دلیل غذای ماهی قزل آلا از کیلویی ۴۵۰۰ به ۱۲ هزار ۵۰۰ رسید.

صالحی فارسانی با بیان این که گرانی غذا و واردات تخم چشم زده سبب ضرر دهی تولیدکننده شده است، اذعان کرد: قیمت ماهی قزل آلا در بازار از کیلویی ۳۰ تا ۳۲ هزار تومان متفاوت است، این در حالی است که قیمت تمام شده آن بین ۲۶ تا ۳۰ هزار تومان بوده ، در صورتی که سر مزرعه ۲۱ هزار تومان از تولیدکننده خریداری کرده و صادر می کنند به عبارت دیگر هم تولیدکننده و هم مصرف کننده ضرر می کنند.

وی افزود: با این حال دلالان در واردات تخم چشم زده، صادرات پودر ماهی، صادرات ماهی سود می کنند که همین افراد با این امور امنیت غذایی را به خطر، ۸۵ درصد کشورمان را در زمینه قزل کشور وابسته می کنند این در حالی است که تولید کننده داخلی نابود شده، قیمت محصول برای مصرف کننده افزایش، پرورش دهنده قزل آلا با ۵ تا ۸ هزار تومان زیان محصولش را فروخته می فروشد،  واسطه ها همواره سود و مصرف کننده ضرر می کند ولی شیلات پیگیری نمی کند چون موافق تولید نیست.

عضو هیئت مدیره اتحادیه سراسری شرکت‌های تعاونی‌های ماهیان سردآبی کشور یاداور شد: حاضریم تخم چشم زده تمام ایرانی را در مزرعه پایلوت تولید کنیم و شیلات نیز یک نمونه خارجی از هر جایی خواست بیاورد تا با نمونه داخلی مقایسه کند ولی دریغ از این کار که شیلات انجام بدهد چون درب شیلات برای واردکنندگان همیشه باز و برای تولیدکنندگان بسته است.

وی در پایان گفت: تخم چشم زده ایرانی مقاومت بیشتری در برابر بیماری ها به نسبت نمونه خارجی دارد و قیمتش نیز کمتر است که بخش خصوصی حاضر است آن را ۴ ساله به خودکفایی ۱۰۰ درصد برساند.

انتهای پیام/